Nói đến lá mắc mật chắc hẳn sẽ nhiều người biết vì thường nó được kết hợp với hai món đặc sản nổi tiếng ở Lạng Sơn, đó là Lợn quay và Vịt quay. Bởi mùi thơm của nó khiến món ăn cực kì lôi cuốn và kích thích sự thèm thuồng của thức khách khi đứng cạnh hàng chị thịt lợn quay hay vịt quay lúc chị đang chặt những miếng thịt nóng hổi trên thớt. Bởi nó là thứ đặc sản “chân ái” của người Lạnh Sơn, nên ở đây không khó để bắt gặp cây này nó được trồng khắp nơi để các gia đình tiện dùng trong mỗi dịp nấu nướng.
Nhưng quả Móc Mật tươi thì chắc không nhiều người đồng bằng được nhìn thấy, có chăng chỉ được nhìn lác đác qua những lọ măng ớt, khi nó đã được ngâm kĩ rồi. Tháng 7, là tháng của những chùm quả Mắc Mật chín căng mọng, mọi người thường mua về ăn như trái cây bình thường. Nó ngọt thơm, kết hợp với vị the the của lớp tinh dầu ngoài vỏ, hơi xiu xíu chua nhẹ ăn cứ gọi là cả chùm.
Thường thì người ta sẽ chọn những quả to, mọng để ăn tươi và những quả nhỏ xanh có vị chua đem đi ngâm muối hoặc trữ đông để dùng dần cả năm, không thì đem ngâm luôn vào lọ măng ớt cũng dùng cho cả năm. Được cái quả Mắc Mật nếu khoái thì nhai cả vỏ, thích thì nuốt cả hạt chả vấn đề gì, nó hợp thổ nhưỡng Lạng Sơn đến nỗi ăn nhè hạt chỗ nào đảm bảo cây con sẽ mọc ở đó, nó lớn và phát triển rất nhanh. Mình từng đem cây về Hà Nội trồng, nhưng quả thật rất khó để nó lớn nhanh và hương thơm của lá nó cũng ko thể thơm bằng trồng tại nơi phù hợp với nó.
Quả Mắc Mật được dùng chủ yếu trong chế biến ẩm thực, so với lá thì quả sử dụng được nhiều món hơn và trữ được lâu hơn, mùi thơm cũng thơm hơn, có lẽ do lớp tinh dầu ở vỏ quả Mắc Mật. Quả được dùng phổ biết với số lượng lớn thường là ở món Măng ớt Mắt Mật cũng là đặc sản nơi đây. Hay người ta băm một chút quả trộn với lá để nhồi vào trong món lợn quay và vịt quay, nhiều người không biết lại cứ nghĩ hai món này chỉ dùng mỗi lá. Người ta đem quả mắc mật đi kho thịt, kho cá, đem vào món Khâu Nhục… và đương nhiên ăn thế nào cũng ngon hết. Nhất là khi chế biết đúng độ, khi ăn nhai phần hạt hay phần vỏ của quả cực kì bùi và thơm. Nói chung ăn thế nào là tuỳ thuộc sự sáng tạo vô biên của mỗi người, thứ quả này nó giúp tăng thêm hương vị món ăn chứ nó không hề kén khi kết hợp.
Mắc mật làm mứt
Lá mắc mật nhồi bao tử heo
Quả và lá mắc mật nhồi nõn đuôi chiên
Đặc biệt, mỗi năm vào mùa thu, Lạng Sơn tổ chức Lễ hội Mắc mật, thu hút đông đảo du khách đến tham quan, trải nghiệm và thưởng thức quả mắc mật đặc sản của địa phương. Mọi người có thể đến và trải nghiệm.
( Nguồn: Lăng Việt Cường)
